Διατροφή στο διαβήτη

Ως σακχαρώδης διαβήτης ορίζεται μια μεταβολική διαταραχή πολλαπλής αιτιολογίας

Ως σακχαρώδης διαβήτης ορίζεται μια μεταβολική διαταραχή πολλαπλής αιτιολογίας, η οποία χαρακτηρίζεται από χρόνια υπεργλυκαιμία, λόγω διαταραχών του μεταβολισμού των υδατανθράκων, των λιπών και των πρωτεϊνών και η οποία είναι αποτέλεσμα ανεπάρκειας στην έκκριση ή τη δράση της ινσουλίνης ή και τα δύο και έχει ως συνέπεια την πρόκληση σχετικής ή απόλυτης έλλειψης ινσουλίνης.

Ο σακχαρώδης διαβήτης ταξινομείται σε 4 βασικές κατηγορίες:

• Τύπου 1: Οφείλεται στη καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος τα οποία είναι υπεύθυνα για τη παραγωγή ινσουλίνης, έτσι στον οργανισμό υπάρχει έλλειψή σε ινσουλίνη με αποτέλεσμα να χρειάζεται η χορήγησή της. Ο συγκεκριμένος τύπος διαβήτη λέγεαι αλλιώς και ινσουλινοεξαρώμενος.
• Τύπου 2: Οφείλεται στη μη ανταπόκριση του β-κυττάρου για την έκκριση της ινσουλίνης που απαιτείται για την αντιμετώπιση των μεταβολικών αναγκών. Λέγεται αλλίως και μη ινσουλινοεξαρτώμενος και συστήνεαι η θεραπεία με φαρμακευτική αγωγή και διατροφή.
• Σακχαρώδης διαβήτης κύησης: Είναι μια διαταραχή στον μεταβολισμό των υδατανθράκων που εμφανίζεται μόνο κατα της διάρκεια της κύησης.
• Άλλοι ειδικοί τύποι σακχαρώδους διαβήτη: Οφείλονται σε γενετικές διαταραχές που συνδέονται με τη λειτουργικότητα των β-κυττάρων ή τη δράση της ινσουλίνης, νόσους της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος, έκθεση σε φάρμακα, χημικές ουσίες, τοξίνες κ.ά.

Γενικές διατροφικές οδηγίες για το διαβήτη:

• Συστήνεται σε περίπτωση που ο ασθενής είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος η μείωση του σωματικού βάρους, παράλληλα σε περίπωση που υπάρχει ήδη ένα υγειές σωματικό βάρος συστήνεται η διατήρησή του.
• Ρύθμιση όσο αφορά το ωράριο και τα γεύματα του ασθενούς, συστήνονται 3 κύρια γεύματα (πρωϊνό, μεσημεριανό, βραδινό) και 2 ενδιάμεσα σνακ.
• Συστήνεαι η αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών γύρω στα 25-30γρ καθημερινά.
• Ακόμη συστήνεται η αποφυγή της πρόσληψης επεξεργασμένων υαδταναθράκων όπως λευκό ψωμί, ζυμαρικά κτλ.
• Η διατροφή θα πρέπει να είναι πλήρης σε μακροθρεπτικά συστατικά (πρωτεϊνες, υδατάνθρακες, λίπος) και σε μικροθρεπτικά συστατικά όπως βιταμίνες και μέταλλα.
• Στο ημερήσιο πλάνο διατροφής πρέπει να λαβουμε υπόψιν μας βασισμένοι στο ιατρικό ιστορικό την υπαρξη ή μη αλλων ασθενείων.
• Επίσης συσήνεται η μείωση της κατανάλωσης αλατιού και λευκής ζάχαρης.
• Οσο αφορά την κατανάλωση λιπών δίνουμε έμφαση στα καλής ποιότητα λιπαρά όπως το ελαιόλαδο και αποφυγή των trans λιπαρών.
• Τελος συστήνεται ο περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ.

Ο πίατο διατροφής στον σακχαρώδη διαβήτη

Συμφωνα με τον American Diabetes Association το ιδανικό πιάτο διατροφής θα πρέπει να έχει τη μορφή της παραπάνω εικόνας. Χωρίζουμε το πιάτο μας σε 3 τμήματα το 50% βάζουμε λαχανικά,  προτιμάμε πάντα ποικιλία φρούτων και λαχανικών εποχής διαφόρων χρωμάτων, τα λαχανικά σας μπορεί να είναι και μαγειρέμενα ενώ συστήνεται η αποφυγή λαχανικών ή φρούτων που έχουν επιπλέον προσθήκη ζάχαρης καθώς και των κονσερβοποιημένων. Το 25% του πιάτου μας το γεμίζουμε με τρόφιμα που περιέχουν άμυλο όπως ψωμί, ζυμαρικά, δημητριακά, ρύζι και τα προϊόντα τους, προτιμάμε πάντα ολικής άλεσης και χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη τρόφιμα. Τέλος στο 25% που μένει συμπληρώνουμε με ένα τρόφιμο πλούσιο σε πρωτεϊνη όπως κρέας λευκό ή κόκκινο, ψάρι, αυγά, όσπρια, τυρί, γάλα ή γιαούρτι, φροντίζουμε μέσα σην εβδομάδα 1 φορά τουλάχιστον να καταναλώσουμε ψάρι και τουλάχιστον 1-2 φορές όσπρια. Τελός προτιμήστε υγιεινά λιπαρά όπως ελαιόλαδο και για την ενυδάτωσή σας προτιμείστε νερό και αποφύγετε τα αναψυκτικά ή τα ποτά με πρόσθετη ζάχαρη.

Γλυκαιμικός δείκτης:

Ο γλυκαιμικός δείκτης είναι ένας δείκης ο οπόιος μας δείχνει πόσο ένα τρόφιμο το οποίο έχει υδατάνθρακες ανεβάζει τη γλυκόζη του αίματος σε σύγκριση με ένα τρόφιμο ελέγχου το οποίο είναι το λευκό ψωμί ή η καθαρή γλυκόζη. Είναι πολύ σημαντικός σε ασθενείς με διαβήτη καθώς η χρήση του στη καθημερινή διατροφή συμβάλλει στην καλύτερη ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος. Tροφές που ανεβάζουν τη συγκέντρωση γλυκόζης στο αίμα χαρακτηρίζονται σαν τροφές με «υψηλό γλυκαιμικό δείκτη», ενώ αντίθετα τροφές που δεν ανεβάζουν γρήγορα τη γλυκόζη στο αίμα μετά τη κατανάλωσή τους είναι τροφές με «χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη».  Είναι λάθος να νομίζουμε ότι ο γλυκαιμικός δείκτης είναι υψηλότερος σε τρόφιμα πλούσια σε υδατάνθρακες από ότι σε τρόφιμα πλούσια σε πρωτεϊνες. Γενικότερα συστήνεται η κατανάλωση τροφίμων με χαμηλό ή μέτριο γλυκαιμικό δείκτη. Στον παρακάτω πίνακα βλέπουμε την ταξινόμηση των τροφίμων με βάση το γλυκαιμικό δείκτη.

Χαμηλός γλυκαιμικός δείκτης 55 ή λιγότερο Φρούτα και λαχανικά (εκτός πατάτα. καρπούζι), πολύσπορα ψωμιά, βρώμη, όσπρια, γάλα. ψάρι, αυγά, κρέας ξηροί καρποί, λάδια κ.λπ.
Μέσος γλυκαιμικός δείκτης 56 – 69 Προϊόντα ολικής άλεσης, μαύρο ρύζι, ρύζι basmati
Υψηλός γλυκαιμικός δείκτης 70 και πάνω Νιφάδες δημητριακών, ψητές πατάτες, καρπούζι, ανανάς κοινό ρύζι, λευκό ψωμί. γλυκόζη κ.λπ.

Επίσης υπάρχει και ένας άλλος δείκτης που ονομάζεται γλυκαιμικό φορτίο, το οποίο έχει σχέση με την ποσότητα των υδατανθράκων σε ένα γεύμα που πρόκειται να καταναλώσει ένα άτομο με διαβήτη, είναι εξίσου σημαντικός καθώς όταν τα τρόφιμα αναμυγνείονται μεταξύ τους ο γλυκαιμικός δείκτης ενδέχεται να αλλάξει.

Σε κάθε περίπτωση επειδή ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και έχει διαφορετικές ανάγκες και προτιμήσεις η καλύτερη λύση είναι να απεθυνθείτε σε έναν επαγγελματία υγείας, στη συγκεκριμένη περίπτωση διαιτολόγο προκειμένου να σχεδίασει ένα πρόγραμμα διατροφής βασισμένο στις ανάγκες σας και παράλληλα να σας συμβουλεύσει σε θέματα διατροφής.

Βιβλιογραφία:

«Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη Διαχείριση του Διαβητικού Ασθενούς», Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία (ΕΔΕ), (2013)

«Οδηγός διατροφής για τη ρύθμιση του διαβήτη», Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία

Σπυριδούλα Γεωργαλή Διατροφολόγος-Διαιτολόγος